Negen ton minder kwijt aan bijstand door opsporing

WerkSaam ontvangt 300 tips over mogelijke fraude van West-Friezen per jaar

Noordhollands Dagblad, 15 juli 2023

Hoorn -  De instantie in Hoorn bemiddelt met werkgevers om mensen in West-Friesland vanuit hun uitkeringssituatie geheel of gedeeltelijk aan regulier werk te krijgen. Hiernaast regelt WerkSaam ook het verstrekken van de bijstandsuitkering; inclusief de controles of men hier recht op heeft. Met vier handhavers annex toezichthouders en twee sociaal rechercheurs wordt nagegaan of West-Friezen al dan niet bewust of  onbewust bijstandsfraude plegen. Dit begint al bij de aanvragen voor deze uitkering, maar ook steekproefsgewijs en op advies van de eigen arbeidsbemiddelaars. Maar ook worden de wandelgangen van mensen nagegaan als anderen over hen geklikt hebben. „We krijgen gemiddeld driehonderd tips per jaar”, vertelt teamleider handhaving Sabina de Reus. „Over 2022 waren dit er 315. Op alle meldingen doen we  vooronderzoek. In honderd gevallen volgt vervolgonderzoek omdat we concrete aanwijzingen hebben dat zaken niet kloppen.”

Bijzondere uitgaven

Bankgegevens van de persoon in kwestie worden opgevraagd om na te gaan of er bijzondere uitgaven zijn. Huisbezoeken worden afgelegd om situaties te zien en met mensen te praten. Het water- en elektriciteitsverbruik van een adres wordt bij nutsbedrijven opgevraagd om na te gaan hoeveel personen er wonen. Bij woningen wordt gepost om waar te nemen waar iemand heengaat. Mensen worden ook gevolgd om te  zien waar men zwart werkt. Over 2017 bracht WerkSaam ruim een miljoen aan bijstandsfraude en onterechte bijstandsuitkeringen aan het licht. Dit jaar wordt verwacht dat dit bedrag op 919.000 euro uitkomt. In de coronajaren 2021 en 2022 was dit logischerwijs veel minder (ruim vier en ruim zes ton) omdat de controleurs toen geen huisbezoeken konden afleggen.

’Meestal geen opzet’

„Veel mensen frauderen onbedoeld omdat ze de regels niet kennen. Ze geven bijvoorbeeld niet of te laat wijzigingen in hun situatie door. Omdat ze de taal niet machtig zijn, of digitaal slecht onderlegd”, ziet De Reus. „Het is meestal geen opzet. De regels zijn complex. Wij proberen hen daarom zo goed mogelijk voor te lichten door ons contact met hen en onze nieuwsbrieven.”

Bedonderen

„Een keer iets op Marktplaats verkopen pakken we niet aan, maar dat structureel doen, waardoor je inkomsten krijgt, moet je opgeven.  Iemand een keer helpen is niet erg; dat doen we allemaal. Maar dat elke week doen, is werken”, noemt De Reus als voorbeelden. „Het is vaak
onwetendheid. Het percentage dat doelbewust de boel bedonderd is minimaal.” Zwart werken en woonfraude komen het meest voor. „We zien dat de online fraude toeneemt. Om extra geld te krijgen, gaan meer mensen online gokken en het aantal bitcointransacties neemt toe.  Vandaar dat ons team vorig jaar een cursus digitaal rechercheren heeft gevolgd.”

Boete

Bij bijstandsfraude wordt de uitkering aanvankelijk geheel of gedeeltelijk stopgezet. „Het onterecht ontvangen bedrag moet terug en men krijgt een boete, maar dit gaat met een maandelijkse inhouding van maximaal vijf procent. Indien nodig krijgt men op de inkomsten uit werk nog steeds een aanvulling van ons. Ook is kwijtschelding mogelijk. Mensen moeten door onze aanpak niet verder in de problemen raken.”
Huisuitzettingen gebeuren alleen bij aangetroffen hennepteelt; dit regelt de woningverhuurder en niet WerkSaam. En mensen mogen - ook
na meerdere keren fraude te hebben gepleegd - opnieuw een bijstandsuitkering aanvragen. Die bedraagt netto 1135,88 euro per maand. Geen
vetpot dus. „Bijstand is in ons land voor iedereen het laatste vangnet.”

Laagste aantal

West-Friesland telt op dit moment 2751 mensen met een bijstandsuitkering. Dit waren er eind 2015 nog 3152. De 2751 bijstandsuitkeringen van nu kosten 38.651.550 euro per jaar.
De Reus: „Dit is het laagste aantal uitkeringsgerechtigden sinds de start van WerkSaam in 2015. Het aantal daalt nog steeds, omdat er
veel werk is. De daling stagneert nu wel wat.” Uiteindelijk blijkt niet iedereen aan regulier werk te kunnen worden geholpen. Ook al is dat het belangrijkste om legaal meer inkomen te genereren. Dat met bijstandsuitkeringen wordt gefraudeerd, is volgens WerkSaam ook een gegeven.
„Bijstand is het laatste om te overleven. En dat in een tijd waarin alles duurder wordt. Deze mensen leven van dag tot dag”, zegt één van de betrokken handhavers.

Fraude aanvechten

Wie als bijstandsfraudeur wordt gepakt, heeft in ons land de mogelijkheid om dit bij de rechter aan te vechten. „Dan haalt men soms ook zijn gelijk omdat wij niet alles wisten”, zegt Sabina de Reus van WerkSaam klip en klaar. „Daarom is zorgvuldig onderzoek voor ons heel belangrijk.”